Dierenleven
8 jun - 22 sep 2024
We kennen allemaal verhalen over dieren; ze maken deel uit van onze collectieve verbeelding. Van kinds af volgen en observeren we diersoorten in allerlei situaties. Velen van ons hebben ook persoonlijke meningen over dieren gevormd. Wie spreekt over dieren begeeft zich op een populair maar zeer complex terrein, toch zijn ze er altijd geweest. Mensen evolueren samen met andere dieren en ook onze houding tegenover hen groeit mee.
In Dierenleven wordt het onderwerp ‘dieren’ onderzocht vanuit de beeldende kunst. Er worden fundamentele vragen gesteld worden over wat ‘dier zijn’ is, en of mensen in staat zijn om bevriend te zijn met andere soorten. Deelnemende kunstenaars onderzoeken kritisch het idee van ‘menselijk exceptionalisme’, dat voortkomt uit de overtuiging dat dieren niet weten wat doodgaan is, of geen gevoel hebben voor de toekomst.
Kunnen we, en onder welke omstandigheden, een dierlijk standpunt aannemen?
Kunstenaars
Deze groepstentoonstelling toont werk van: Noor Abuarafeh, Antonia Baehr (samen met Dodo Heidenreich, Nanna Heidenreich, Mirjam Junker, Itamar Lerner, Catriona Shaw, Ida Wilde, Steffi Weismann), Yevgenia Belorusets, Pierre Bismuth, melanie bonajo, Elen Braga, Sue Coe, Simone Forti, Nicolás García Uriburu, Piero Gilardi, Golden Snail Opera Collective (Isabelle Carbonell, Joelle Chevrier, Yen-Ling Tsai, Anna Tsing), Rebecca Horn, Katarzyna Krakowiak, K.P. Krishnakumar, Luís Lázaro Matos, Laura Lima, Anne Marie Maes, Dafna Maimon, Britta Marakatt-Labba, Ad Minoliti, Jean Painlevé, Charlemagne Palestine, Panamarenko, Rosana Paulino, Janis Rafa, Lin May Saeed, Tomás Saraceno, Carolee Schneemann, Filip Van Dingenen, Aleksandra Waliszewska.
Geluidsruimte
Izabela Dłużyk, Nathan Gray, Jonáš Gruska, Kathy High (samen met Michelle Temple, Matt Wellins), Anne Marie Maes,Jean-Claude Roché, Lisa Schonberg, en anderen.
Contextualisering
De laatste twee decennia hebben dierenstudies wereldwijd aan belang gewonnen als een nieuwe academische discipline. Wetenschappers bevragen concepten zoals ‘dierlijkheid’, ‘animalisering’ of ‘dierwording’, om menselijke interpretaties en voorstellingen van dieren te onderzoeken. Steeds meer dierenstudies streven ernaar om mens-dierrelaties te begrijpen vanuit een historisch perspectief, met aandacht voor de complexiteit van het vraagstuk in relatie tot dierenrechten organisaties, zorgethiek, ecologie, feminisme, mensenrechten, postkoloniale studies en andere disciplines.
Het is belangrijk om te duiden dat de aandacht voor dierenwelzijn, en later voor dierenrechten, zich situeert in het negentiende-eeuwse Europa. Vrijheidsbewegingen kwamen op, zoals de strijd van de feministen (zoals de suffragettes) voor vrouwenrechten en de strijd van de abolitionisten voor de afschaffing van slavernij, en creëerden de voedingsbodem voor de eerste dierenrechtenbewegingen. Sindsdien stellen activisten en academici het fenomeen van ‘dierlijke objectificatie’ binnen voedingsindustrie, kledingindustrie en entertainment, en in andere sectoren die gepaard gaan met uitbuiting in vraag.
Referenties
De titel van de tentoonstelling verwijst naar de fictokritische roman The Lives of Animals (1999) van J.M. Coetzee. De tekst volgt een polemische vorm van filosofisch dialoog, waarin twee lezingen die worden gegeven door het fictieve hoofdpersonage, de bekende auteur Elizabeth Costello, verweven zijn in het verhaal. Coetzee presenteert verschillende standpunten over dieren. Vaak zijn dit perspectieven die extreem gepolariseerde zijn, wat de roman een visionair karakter geeft en de dynamiek van het publieke debat rond het onderwerp dieren vandaag weerspiegelt. Het hoofdpersonage van de roman bespreekt de fundamenten van de menselijke moraal, verwijzend naar de ethiek van mededogen en de ‘dichterlijke verbeelding’ (het vermogen om je te verplaatsen in een ander dier). De empathie en vriendelijkheid, waarover Costello spreekt, worden het uitgangspunt voor de huidige tentoonstelling, die een interdisciplinaire benadering voorstelt. Literatuur, filosofie, ethiek en beeldende kunst worden gecombineerd om conventionele opvattingen over dieren te onderzoeken en bezoekers aan te moedigen hun relatie met dieren te herbekijken.
De tentoonstelling opent met het werk van kunstenaar Lin May Saeed (1973–2023), die haar artistieke praktijk volledig wijdde aan thema’s zoals dierenbevrijding, domesticatie en co-existentie. Haar werk onderzoekt transculturele, complexe relaties tussen mensen en dieren, en roept belangrijke onderzoeksvragen op binnen het project.
Uitgelicht: Geluidsruimte
Lachende ratten, verborgen geluiden uit het Amazonewoud of het getjilp van vogels uit alle hoeken van de wereld zijn geluiden die je hier kan ervaren. In deze geluidsruimte specifiek samengesteld voor Dierenleven hoor je verschillende dieren aan het woord. De kunstenaars en onderzoekers maken voor hun opnames gebruik van dierentuinmusicologie, eco-akoestiek (klankstudies in relatie tot ecologie) en veldopnames. De ruimte geeft de tentoonstelling een performatieve dimensie, die cruciaal is binnen de methodologie van het curatoriële onderzoek, waarbij ook makers van transdisciplinaire praktijken betrokken worden die zich al lange tijd verdiepen in het onderwerp.
Online platform
Wie graag in de diepte duikt kan terecht op thelivesofanimals.ensembles.org, waar je een schat aan informatie vindt over de tentoonstelling.
Colofon
Voor deze tentoonstelling is een ethische code opgezet, waarbij we geen levende dieren, taxidermie of vormen van dierenleed tonen. In Dierenleven nemen dieren de hoofdrol op, waarbij de focus wordt gelegd op hun levensloop en uniciteit. Tegelijkertijd wordt er gepleit voor empathie, vriendelijkheid en dierenliefde.
Een bewerking van dit project zal getoond worden in Salt in Instanbul in 2025.
Deze tentoonstelling wordt gesteund door L’Internationale, een confederatie van zeven grote kunstinstellingen en partners.
Curator: Joanna Zielińska
Advies tentoonstellingsontwerp: Tom Postma Design
Onderzoek: Krzysztof Gutfrański
Productie: Lode Geens, Kaylee Davern
Bemiddeling: Sofie Gregoor en Lotte Bode
Communicatie: Bert De Vlegelaer, Madiken Verboven, Karen Werkhoven
Geluidsontwerp: Ludo Engels
Technische coördinatie: Jurgen Addiers, Hughe Lanoote
M HKA dankt alle bruikleengevers.
Met de genereuze steun van het Pools Instituut Brussel
Image banner: Courtesy Estate Lin, May Saeed, Jacky Strenz, Frankfurt/Main
Downloads
